امروزه با پیشرفت تکنولوژی روش‌های درمانی کم تهاجمی جایگزین بسیاری از اقدامات جراحی قدیمی برای درمان مشکلات و دردهای ستون فقرات مانند کمردرد و گردن درد شده است. در این روش‌های جدید بازده و کارایی درمان بیشتر و برگشت بیمار به فعالیت‌های روزانه و ورزشی سریع‌تر و کم عارضه تر خواهد بود.
تزریقات اپیدورال ستون فقرات Epidural Injection یا آنچه به آن درمان‌های دور ریشه عصبی Peri Root Therapy می‌گویند روش درمانی شایعی برای درمان دردهای گردن و کمری است که همراه انتشار در دست‌ها و پاها باشند. این روش درمان از سال 1952 استفاده می‌شود و اکنون جزئی جدایی‌ناپذیر از درمان‌های غیر جراحی دردهای ستون فقرات و سیاتیک است.
تزریق اپیدورال برای چه مشکلاتی مناسب است:
1. بیرون‌زدگی دیسک (فتق یا هرنیشن دیسک):
در این موارد بیرون‌زدگی دیسک با فشار روی رشته‌های عصبی نخاعی باعث درد و ناراحتی در پاها و دست‌ها می‌شود. از سوی دیگر التهاب ناشی از تماس هسته نرم دیسک با ریشه اعصاب نیز باعث تشدید درد می‌شود. تزریق اپیدورال با رساندن داروهای ضدالتهاب و شستشوی مواد التهابی در آن نقطه این التهاب و درد را کاهش می‌دهد.
2. تنگی کانال:
در تنگی کانال رشته‌های عصبی نخاعی در کانال تحت‌فشار قرارگرفته و باعث علائم در پاها و دست‌ها می‌شوند، در این صورت تزریق اپیدورال می‌تواند کمک کند.
3. سرخوردگی مهره (اسپندیلولیستزیس):
در این مورد که مهره‌ها بروی هم دیگر سر می‌خورند معمولاً رشته‌های عصبی نخاعی تحت‌فشار و درد قرار می‌گیرند، در موارد خفیف‌تر در کنار ورزش و کمربند می‌توان از تزریق اپیدورال نیز استفاده کرد.
نحوه اثربخشی:
در دردهای ناشی از بیرون‌زدگی دیسک (فتق یا هرنیشن دیسک)، تنگی کانال و یا سرخوردگی مهره، رشته‌های عصبی تحت‌فشار و التهاب قرار می‌گیرند و تزریق اپیدورال با شستن مواد التهابی و استفاده از داروهای تزریقی، التهاب و درد ناشی از فشار بر رشته‌های عصبی را کاهش می‌دهد. فضای اپیدورال فضای بین سخت شامه (کیسه احاطه‌کننده نخاع) و استخوان است که دارو و مواد موردنظر در آن تزریق می‌شود. به‌این‌علت به این تزریق، تزریق اپیدورال گفته می‌شود. این تزریق بیرون‌زدگی دیسک را کوچک نمی‌کند، اما ازآنجاکه بسیاری از بیرون‌زدگی‌های دیسک باگذشت زمان و باز توانی به‌خودی‌خود خوب می‌شوند، این تزریق با کاهش درد و التهاب ناشی از دیسک این فرایند را آسان‌تر می‌کند.
تزریق اپیدورال معمولاً در حملات حاد کمردرد بسیار مؤثر است. این تزریق را در صورت مؤثر بودن و کاهش درد می‌توان تا 3 نوبت در سال هم تکرار شود. چنانچه این درمان با یک دوره باز توانی همراه شود نتایج بهتری خواهد داشت.
داروها و روش‌های مورداستفاده در تزریق:
داروهای مورداستفاده:
- کورتیکواستروئید ها یا کورتون:
ترامسینولون، دگزا متازون و متیل پردنیزولون داروهایی هستند که به‌طور شایع در این تزریق بکار می‌روند. این داروها در دوز و میزانی به‌کار می‌روند که خطر پوکی استخوان را به همراه ندارد. - بی‌حس کننده‌های موضعی:
لیدوکایین یا بوپوواکائین هم که بی‌حس‌کننده موضعی است برای کاهش درد فوری همراه این داروها بکار می‌رود. معمولاً از سرم هم برای رقیق کردن دو داروی فوق می‌تواند استفاده شود. - ازون:
بنا بر تشخصی پزشک در این تزریق می‌توان از ازون برای کاهش هر چه بیشتر التهاب و درد نیز استفاده کرد.
روش تزریق:
سه نوع تزریق اپیدورال بنا بر مسیر رسیدن دارو به فضای اپیدورال وجود دارد که پزشک بنا بر شرایط شما آن را انتخاب می‌کند.
- اینترلامینار یا Interlaminar Epidural Steroid Injection
این تزریق از طریق فضای بین مهره‌ها از پشت صورت می‌گیرد. - ترنس فورامینا یا Transforaminal Epidural Steroid Injection (TFESI)
از طریق سوراخ محل خروج ریشه عصب و در کنار مهره صورت می‌گیرد. - کودال یا Caudal Epidural Steroid Injection
از طریق مسیر انتهای آخرین مهره خاجی در انتهای ستون فقرات انجام می‌شود.
آمادگی‌های قبل از درمان
قبل انجام این اقدام شما توسط پزشک ازنظر سلامت عمومی معاینه می‌شوید و در صورت نیاز برای شما آزمایش یا عکس و اقدامات لازم درخواست می‌شود. اگر بیماری مزمنی مانند دیابت دارید و یا دارو ضد انعقاد (رقیق‌کننده خون) مانند پلاویکس، آسپرین و ضدالتهاب مانند دیکلوفناک، ناپروکسن و ایبوپروفن مصرف می‌کنید حتماً به پزشک بگویید. در صورت بارداری یا عقب افتادن عادت ماهانه نیز پزشک خود را مطلع نمایید. چنانچه به شما گفته شد داروهای خود را مصرف کنید آنها را صبح و باکمی آب مصرف نمایید و همراه خود داشته باشید. بهتر است از نصف شب قبل از درمان به بعد، از غذا خوردن و سیگار کشیدن خودداری نمایید. لطفاً شب قبل از درمان دوش بگیرید و لباس‌های شسته شده بپوشید و به کمر و گردن خود پماد یا لوسیون نمالید.
نحوه انجام
در زمانی که برای شما مشخص‌شده، درحالی‌که برای مدت 8 ساعت ناشتا بوده‌اید، به پذیرش بستری بیمارستان مراجعه می‌نمایید تا پس از بستری و انجام کارهای اولیه مانند تعبیه آنژیوکت و تعویض لباس به اتاق عمل اعزام شوید.
معمولاً این روش 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. بیمار ابتدا بر روی تخت دراز می‌کشد. ممکن است در این هنگام بالش کوچکی زیر شکم بیمار قرار داده شود تا قوس کمری نسبتاً صاف گردد. اگر در این حالت بیمار درد داشته باشد بیمار می‌تواند بیمار در حالت کمی خمیده به پهلو دراز بکشد. پوست ناحیه کمر با مواد ضدعفونی‌کننده استریل می‌شود و سپس با داروی بی‌حسی موضعی بی‌حس می‌گردد. با کمک دستگاه فلوروسکوپی سوزن مخصوص وارد فضای اپی دورال می‌شود. این روش به پزشک امکان می‌ده تا دقیقا به محل موردنظر وارد شود و امکان آسیب به سایر نواحی و ریشه‌های عصبی را بسیار کاهش می‌دهد. وقتی سوزن به محل مناسب رسید ماده کنتراست (رنگ رادیولوژی) تزریق می‌شود تا محل کاملاً تأیید گردد. سپس داروهای موردنظر تزریق می‌گردند. در این زمان ممکن است بیمار ورود مایع را تا حدودی حس کند که دردناک نمی‌باشد.
اقدامات لازم پس از درمان
- پس از درمان به مدت 30 دقیقه علائم حیاتی شما مانند ضربان قلب تعداد تنفس و فشارخونتان در اتاق تحت نظر کنترل می‌شود.
- در همان روز بهتر است رانندگی و فعالیت‌های قدرتی سنگین نکنید.
- شش روز بعد از درمان فرد می‌تواند بااحتیاط به فعالیت‌های روزانه‌اش برگردد.
- ممکن است در چند روز اول، محل درمان دردناک باشد که علت آن اسپاسم عضلات اطراف است. برای کاهش درد پزشکتان به شما می‌آموزد چگونه در ابتدا از یخ و سپس از گرما برای کاهش درد استفاده کنید و چه داروهایی را مصرف نمایید.
- معمولاً بهتراست قبل از بازگشت به فعالیت‌های معمول چند روز استراحت نسبی داشته باشید.
- قبل از ترخیص حتماً یک وقت ملاقات در 1 تا 2 هفته آینده با پزشکتان بگیرید.
در صورت ایجاد علائم زیر بلافاصله با پزشکتان تماس بگیرید:
- تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد
- قرمزی و تورم و ترشح زیاد در اطراف محل ورود سوزن
- افزایش شدید درد ناحیه ورود
- اختلال دفع ادرار و مدفوع
- بی‌حسی ناحیه بین مقعد و آلت تناسبی
عوارض احتمالی
عوارض این روش درمانی نادر است اما در صورت رویداد ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- واکنش آلرژیک به داروی حاجب رادیولوژی یا داروی بی‌حسی موضعی که مختص این درمان نیست و بسیار نادر است.
- خونریزی که یک عارضه نادر است در بیمارانی که داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنند ممکن است روی دهد.
- عفونت که در کمتر از 1/0% موارد روی می‌دهد.
- احتمال سردرد بعد از درمان حدود 5/0% می‌باشد و معمولاً بعد از 2 تا 3 روز کاملاً از بین می‌رود. برای پیشگیری از این عارضه می‌توان از روش Blood Patch همزمان استفاده کرد که با تزریق مقدار کمی خون، سوراخ ریز ایجادشده در سخت شامه بسته می‌شود.
- احساس ناراحتی یا تشدید درد در محل که در مدت کوتاهی از بین می‌رود و به علت ورود سوزن به محل می‌باشد.
- آسیب ریشه‌های عصبی که عارضه نادری است زیرا که هدایت سوزن به محل موردنظر با کمک دستگاه رادیولوژی یا سونوگرافی انجام می‌شود و این کار میزان احتمال برخورد سوزن با ریشه‌ها را به حداقل می‌رساند.
- عوارض احتمالی کورتیکواستروئید تزریق‌شده مانند افزایش مختصر قند خون (به‌ویژه در دیابتی‌ها) و افزایش مختصر فشارخون که البته این عوارض چندان شایع نمی‌باشند.
نکات مثبت تزریق ایپدورال:
- کاهش سریع درد و ناراحتی در اندام‌ها که ناشی از بیرون‌زدگی دیسک و تنگی کانال باشد.
- اجازه برای انجام فعالیت‌های روزمره فرایند باز توانی که درمان اصلی است.
- کاهش نیاز به عمل جراحی
نکات منفی تزریق اپیدورال:
- ممکن است این درمان اثری بر درد شما نگذارد.
- اثر تزریق اپیدورال معمولاً بیشتر از یک سال طول نمی‌کشد و بنابراین باید با استفاده از ورزش و باز توانی فرایند اصلی درمان پیگیری شود.
- عوارض نادر ذکرشده در بالا
