مفصل ساکروایلیاک کجاست؟
مفاصل ساکروایلیاک یا خاجی خاصره‌ای ستون فقرات را به استخوان لگن متصل می‌کنند. در بدن دو مفصل ساکروایلیاک وجود دارد. این مفاصل وزن سر وتنه را به لگن و پاها منتقل می‌کنند. مفصل ساکروایلیاک حرکات کمی در حد چند میلی‌متر بخصوص حرکات چرخشی دارد. لیگامان های بسیار قوی‌ای اطراف این مفاصل قرار دارند که به آنها استحکام می‌دهند. این مفاصل شوک‌های ناشی از وزن و حرکات بدن را کاهش می‌دهند.
تزریق ساکروایلیاک به چه بیمارانی کمک می‌کند؟
این تزریق به بیمارانی که درد ناشی از آزردگی مفصل ساکروایلیاک دارند کمک می‌کند. آزرده شدن این مفاصل به علل مختلفی ایجاد می‌شود مانند آسیب‌دیدگی مفصل به علت زمین خوردن، تصادف، حرکات تکراری یا قرارگیری در وضعیت‌هایی که به مفصل فشار می‌آورد در کار یا ورزش. التهاب، آرتروز یا اختلال عملکرد این مفاصل در سمت راست یا چپ می‌تواند منجر به درد شود. حاملگی به علت ایجاد شلی در رباط‌ها، اخلاف طول دو پا، کف پای صاف، جراحی قبلی در ستون فقرات، کوتاهی برخی عضلات مانند عضله پشت ران یا هر مشکلی که راستای درست بدن را به هم بزند می‌تواند باعث فشار به مفصل و ایجاد مشکل شود.
درد مفصل ساکروایلیاک معمولاً در قسمت کمر یا باسن حس می‌شود اما می‌تواند به ران هم انتشار یابد اما به‌ندرت درد به زیر زانو نیز انتشار یابد. مشکلات این مفصل حدوداً علت 20% دردهای کمر است. درمان‌های مختلفی مانند دارودرمانی، کمربندطبی، درمان‌های دستی و ورزش‌درمانی می‌تواند به این بیماران کمک کند اگر این درمان‌ها مؤثر نبود تزریق می‌تواند کمک‌کننده باشد.
داروها و روش‌های مورداستفاده در تزریق:
داروهای مورداستفاده:
- کورتیکواستروئید ها یا کورتون:
ترامسینولون، دگزا متازون و متیل پردنیزولون داروهایی هستند که به‌طور شایع در این تزریق بکار می‌روند. این داروها در دوز و میزانی به‌کار می‌روند که خطر پوکی استخوان را به همراه ندارد. - بی‌حس کننده‌های موضعی:
لیدوکایین یا بوپوواکائین هم که بی‌حس‌کننده موضعی است برای کاهش درد فوری همراه این داروها بکار می‌رود. معمولاً از سرم هم برای رقیق کردن دو داروی فوق می‌تواند استفاده شود. - ازون:
بنا بر تشخصی پزشک در این تزریق می‌توان از ازون برای کاهش هر چه بیشتر التهاب و درد نیز استفاده کرد.
آمادگی‌های قبل از تزریق
قبل انجام این اقدام شما توسط پزشک ازنظر سلامت عمومی معاینه می‌شوید و در صورت نیاز برای شما آزمایش یا عکس و اقدامات لازم درخواست می‌شود. اگر بیماری مزمنی مانند دیابت دارید و یا دارو ضد انعقاد (رقیق‌کننده خون) مانند پلاویکس، آسپرین و ضدالتهاب مانند دیکلوفناک، ناپروکسن و ایبوپروفن مصرف می‌کنید حتماً به پزشک بگویید. در صورت بارداری یا عقب افتادن عادت ماهانه نیز پزشک خود را مطلع نمایید. چنانچه به شما گفته شد داروهای خود را مصرف کنید آنها را صبح و باکمی آب مصرف نمایید و همراه خود داشته باشید. بهتر است از نصف شب قبل از درمان به بعد، از غذا خوردن و سیگار کشیدن خودداری نمایید. لطفاً شب قبل از درمان دوش بگیرید و لباس‌های شسته شده بپوشید و به کمر و گردن خود پماد یا لوسیون نمالید.
در زمانی که برای شما مشخص‌شده، درحالی‌که برای مدت 8 ساعت ناشتا بوده‌اید، به پذیرش بستری بیمارستان مراجعه می‌نمایید تا پس از بستری و انجام کارهای اولیه مانند تعبیه آنژیوکت و تعویض لباس به اتاق عمل اعزام شوید.
معمولاً این روش 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. بیمار ابتدا بر روی تخت دراز می‌کشد. ممکن است در این هنگام بالش کوچکی زیر شکم بیمار قرار داده شود تا قوس کمری نسبتاً صاف گردد. اگر در این حالت بیمار درد داشته باشد بیمار می‌تواند بیمار در حالت کمی خمیده به پهلو دراز بکشد. پوست ناحیه کمر با مواد ضدعفونی‌کننده استریل می‌شود و سپس با داروی بی‌حسی موضعی بی‌حس می‌گردد. با کمک دستگاه فلوروسکوپی سوزن مخصوص وارد فضای اپی دورال می‌شود. این روش به پزشک امکان می‌ده تا دقیقا به محل موردنظر وارد شود و امکان آسیب به سایر نواحی و ریشه‌های عصبی را بسیار کاهش می‌دهد. وقتی سوزن به محل مناسب رسید ماده کنتراست (رنگ رادیولوژی) تزریق می‌شود تا محل کاملاً تأیید گردد. سپس داروهای موردنظر تزریق می‌گردند. در این زمان ممکن است بیمار ورود مایع را تا حدودی حس کند که دردناک نمی‌باشد.
تزریق چگونه انجام می‌شود؟
در این روش بیمار بر روی تخت به شکم دراز می‌کشد. برای این درمان نیاز به بیهوشی نیست و فقط برای محل ورود سوزن از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. البته در مواردی ممکن است دارویی به شما تزریق شود تاکمی خواب‌آلوده شوید و دردتان کاهش یابد.
ابتدا محل ورود سوزن با مالیدن موادی تمیز و استریل می‌شود. سپس با تزریق داروی بی‌حسی در محل ورود سوزن آن محل بی‌حس می‌شود. سپس سوزن مخصوص با کمک دستگاه فلوروسکوپی به محل موردنظر هدایت می‌گردد. با ورود سوزن تا رسیدن آن به مفصل عکس‌های متعدد رادیولوژی گرفته می‌شود تا اطمینان حاصل شود که سوزن به محل لازم رسیده است. وقتی سوزن به محل موردنظر رسید ابتدا مقدار کمی ماده حاجب رادیولوژی تزریق می‌شود تا قرارگیری سوزن در داخل مفصل ساکروایلیاک قطعاً تأیید گردد.
سپس داروی کورتیکواستروئید و بی‌حس‌کننده موضعی به‌آرامی به محل مفصل تزریق می‌گردد. معمولاً کل این فرایند بین 15 تا 20 دقیقه به طول خواهد انجامید. تزریق ساکروایلیاک می‌تواند در خود مفصل باشد که در بالا توضیح داده شد یا در اطراف اعصابی که پیام‌های درد را به مغز می‌برند و از مفصل ساکروایلیاک خارج می‌شوند. همچنین گاهی علت درد آزرده شدن لیگا مان های اطراف مفصل است در این مورد تزریق در محل این لیگامانها انجام می‌شود.
اقدامات لازم پس از درمان
پس از تزریق از بیمار خواسته می‌شود که چند عمل تحریک‌کننده درد را انجام دهد چنانچه این مفاصل عامل اصلی درد بوده باشند بیمار در انجام این حرکات دچار درد نخواهد شد.
- پس از درمان به مدت 30 دقیقه علائم حیاتی شما مانند ضربان قلب تعداد تنفس و فشارخونتان در اتاق تحت نظر کنترل می‌شود.
- در همان روز بهتر است رانندگی و فعالیت‌های قدرتی سنگین نکنید.
- در روز بعد از درمان فرد می‌تواند بااحتیاط به فعالیت‌های روزانه‌اش برگردد.
- ممکن است در چند روز اول، محل تزریق دردناک باشد که علت آن گرفتگی و انقباض عضلات اطراف است. برای کاهش درد در ابتدا از یخ و سپس از گرما استفاده کنید. همچنین می‌توانید مسکنی که پزشکتان تجویز کرده را مصرف نمایید. در روز اول بهتر است برای کاهش درد کمی یخ که داخل یک پارچه پیچیده شده را روی محل درد بگزارید. این کار را به مدت چندین دقیقه ادامه دهید و سه چهار بار در روز تکرار کنید. از روز دوم می‌توانید از گرما مثلاً کیسه آب گرم استفاده کنید.
- معمولاً بهتراست قبل از بازگشت به فعالیت‌های معمول چند روز استراحت نسبی داشته باشید.
- قبل از ترخیص حتماً یک وقت ملاقات در 1 تا 2 هفته آینده با پزشکتان بگیرید.
در صورت ایجاد علائم زیر بلافاصله با پزشکتان تماس بگیرید:
- تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد
- قرمزی و تورم و ترشح زیاد در اطراف محل ورود سوزن
- افزایش شدید درد ناحیه ورود سوزن
- اختلال دفع ادرار و مدفوع
- بی‌حسی ناحیه بین مقعد و آلت تناسلی
نتیجه این درمان چه خواهد بود:
- چون داروی بی‌حسی در محل تزریق‌شده، درد شما پس از تزریق کاهش می‌یابد اما با از بین رفتن اثرات آن کم‌کم درد محل تزریق بازمی‌گردد. کورتون معمولاً دو سه روز زمان لازم دارد تا شروع به عمل کند و آرام‌آرام درد را کاهش دهد. در حدود کمتر از نیمی از بیماران درد به میزان زیاد کاهش‌یافته یا کاملاً بهبود می‌یابد. اما در گروهی ممکن است درد کاملاً کاهش نیابد و یا پس از یکی دو هفته تا یکی دو ماه برگردد. در این موارد ممکن است لازم شود تزریق دوباره تکرار شود. این تزریق در صورت نیاز می‌تواند تا 3 بار در سال هم تکرار گردد. در درصدی از افراد هم تزریق اثر کمی بر درد دارد که در این صورت معمولاً عامل درد شما محل دیگری در کمر است و یا در مواردی برای کاهش درد نیاز است درمان‌های دیگر مانند بلوک کردن عصب مربوط به مفصل ساکروایلیاک و یا جراحی انجام شود.
- پس از نه ماه تا یک سال درد مفصل ساکروایلیاک در تعدادی از بیماران بر می‌گردد. لذا پس‌ازاین تزریق بیمار باید برای کاهش عود عواملی که باعث ایجاد مشکل شده که تعدادی از آنها را در ابتدای فصل توضیح داده شد را کاهش دهید. و برای پیشگیری ورزش‌های مفید برای این مفاصل را انجام دهید.
عوارض احتمالی
عوارض این روش درمانی نادر است اما در صورت رویداد ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- واکنش آلرژیک به داروی حاجب رادیولوژی یا داروی بی‌حسی موضعی که مختص این درمان نیست و بسیار نادر است.
- خونریزی که یک عارضه نادر است در بیمارانی که داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنند ممکن است روی دهد.
- عفونت که در کمتر از 1/0% موارد روی می‌دهد.
- احساس ناراحتی یا تشدید درد در محل که در مدت کوتاهی از بین می‌رود و به علت ورود سوزن به محل می‌باشد.
- آسیب ریشه‌های عصبی که عارضه نادری است زیرا که هدایت سوزن به محل موردنظر با کمک دستگاه رادیولوژی یا سونوگرافی انجام می‌شود و این کار میزان احتمال برخورد سوزن با ریشه‌ها را به حداقل می‌رساند.
- ضعف موقت پاها که شیوع زیادی ندارد. عصب سیاتیک از جلوی مفصل ساکروایلیاک می‌گذرد. در تعدادی از بیماران داروی تزریق‌شده ممکن است به عصب سیاتیک برسد و آن را بی‌حس یا آزرده کند که باعث ضعف پاها شده و ممکن است فرد نتواند روی پایش بیاستد. با توجه به نوع داروی مصرف‌شده این مشکل به‌آرامی برطرف می‌شود.
- عوارض احتمالی کورتیکواستروئید تزریق‌شده مانند افزایش مختصر قند خون (به‌ویژه در دیابتی‌ها) و افزایش مختصر فشارخون که البته این عوارض چندان شایع نمی‌باشند.
